TEMA Vakfı, çocukların iklim değişikliğinin nedenlerini, sonuçlarını, etkilerini öğrenmeleri ve
iklimdeki değişikliklerin diğer sistemleri nasıl etkilediği konusunda farkındalık geliştirmeleri
amacıyla geliştirdiği İklim TEMA Eğitim Portalı’nı (iklimtema.org), 2022 yılının mayıs ayında
tüm öğretmenlerin kullanımına açmıştı.
Çocukların, sadece iklim değişikliği değil; kuraklık, biyolojik çeşitlik kaybı, atıkların yarattığı
kirlilik gibi farklı ekolojik krizlere karşı da farkındalık kazanmalarını hedefleyen portalda,
dünyadan ve Türkiye’den iklim değişikliği ve doğa eğitimi konusunda uzman isimlerin
görüşlerine yer veriliyor. Bu görüşlerin öğretmenlere “çocukların doğa ile ilişkisi, doğa
eğitimi, iklim değişikliği ve sürdürülebilirlik” gibi konularda rehberlik etmesi amaçlanıyor.
Uzman isimler yazı ve görüşleriyle rehberlik ediyor.
“Ekofobiyi Aşmak” kitabının yazarı, akademisyen ve doğa eğitimcisi David Sobel, “Doğadaki
Son Çocuk” kitabının yazarı Richard Louv, TEMA Vakfı Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Gelengül
Haktanır, çocuk/genç ve yetişkin psikiyatristi Prof. Dr. Yankı Yazgan, TEMA Vakfı Yönetim
Kurulu Üyesi Dr. Özgür Bolat, akademisyen Doç. Dr. Deniz Kahriman Pamuk, Eğitimde Sistem
Düşüncesi Derneği’nden Dr. Ülkem Yararbaş ve Emre Göktepe portalda doğa eğitimiyle ilgili
görüşlerine başvurulan uzmanlar arasında yer alıyor.
“Çocukların açık havada, serbestçe oyun oynamalarına izin vermeliyiz”
İklim TEMA Eğitim Portalı’nda söyleşisi yayınlanan isimlerden David Sobel, etkili bir doğa
eğitiminin; kilometrelerce ötedeki bir çevre sorununu konuşarak değil, çocukların içinde
yaşadıkları çevreyle güçlü bağlar kurarak sağlanabileceğini belirtiyor.
Doğa sevgisi olmadan, çocukların dünyayı korumak için harekete geçmeye hevesli
olmayacaklarını savunan Sobel, “Çocukların her gün doğal ortamlarda, açık havada serbest
oyun oynamalarına izin vermeliyiz. Çocuklara hayvan bakımı ve bahçe işleri için fırsatlar vermeliyiz. Doğada koşmayı, yürüyüş yapmayı, yüzmeyi, bisiklete binmeyi öncelik haline
getirmeliyiz” ifadelerini kullanıyor.
Sobel, çocuklara iklim değişikliğini anlatmak konusuna “umudu çoğaltan bir perspektiften”
yaklaştığını da belirterek “İklim değişikliğinin bütün trajik etkilerini öne çıkarırsak çocukları
umutsuzluğa sürükleme riskiyle karşı karşıya kalırız” eklemesinde de bulunuyor.
“Çocuklar için doğa kendi başına bir laboratuvardır”
Prof. Dr. Gelengül Haktanır, portalda yayınlanan söyleşisinde çocuklar için doğanın kendi
başına bir laboratuvar olduğuna vurgu yaparak “Bu zengin laboratuvarın, onlarla yapılacak
farkındalık ve bilgi kazandırıcı bütün eğitimlerde kullanılması son derece önemlidir”
ifadelerini kullanıyor. “İnsan sevdiğini korur, bu nedenle çocuklara hayvanları ve bitkileri
sevdirmek, çevre eğitiminin en temel amaçlarından birisi olmalıdır” diyen Haktanır, “Çevre
eğitimi, belirli bir etkinlik saatiyle sınırlandırılmayıp her etkinlikle ilişkilendirilerek
sunulmalıdır. Bunun için de her öğretmen çevre sorunlarına karşı duyarlı olmak yani çevre
bilincine sahip bir birey olmak zorundadır” sözleriyle doğa eğitiminde öğretmenlerin önemini
anlatıyor.
“Doğa deneyimi çocuk obezitesi için bir tampon olabilir”
Çocukların doğada geçirdikleri zamanın psikolojik ve fiziksel yararlarının yanı sıra akademik
başarı açısından da önemine dikkat çeken Richard Louv ise “Doğada zaman geçirmenin,
çocuğun kendine güven duymayı öğrenmesinde, dikkat eksikliği ve hiperaktivite
bozukluğunun semptomlarını azaltmada, sakinleşme ve odaklanmada faydaları var. Doğal
oyun alanlarına ve doğal öğrenme alanlarına sahip okulların, çocukların akademik olarak
daha iyi performans göstermelerine yardımcı olduğu düşünülüyor” ifadelerini kullanıyor.
Doğal oyun alanlarının zorbalığı azaltabileceğine dair bazı göstergeler olduğunu belirten
Louv, “Doğa deneyimi aynı zamanda çocuk obezitesi ve fazla kilo problemleri için bir tampon
olabilir. Doğada geçirilen zaman açıkça bir tedavi değildir, ancak özellikle kontrollerinin
ötesindeki koşullar nedeniyle stresli olan çocuklar ve yetişkinler için çok büyük bir yardımcı
olabilir” diyor.
“Dijital dünyaya doğan bir nesil yetiştirdiğimiz gerçeğini kabullenmeliyiz”
Tüm dünyada çocukların açık havada oyun oynama sürelerinin giderek azaldığını ve oyun
alışkanlıklarındaki dengesizliklerin artığını belirten Prof. Dr. Yankı Yazgan ebeveynlere düşen
sorumluluğu, “Dijital dünyaya doğan bir nesil yetiştirdiğimiz gerçeğini kabullenmeliyiz.
Çocukların dijital teknolojiyle iç içe büyümesine karşı çıkmak hayatın akışına aykırı. Burada
dikkat edilmesi gereken, teknolojiyi ve ekranları çocuk bakıcısı olarak ya da ilişkiyi, sahici
deneyimi engelleyici biçimde kullanmamak. Ekran ile ilişki artıp, ekran hem bir oyun yeri ve
hem de oyun arkadaşı haline gelince oyun dengesizliği karşımıza çıkıyor. Ebeveynlere düşen
sorumluluk içeride ve açık alanda oynanan oyunlar ile ekran başında ve ekran dışında oynanan oyunlar arasında bir zaman dengesi kurabilmeleri için çocuklarına rehber olmak”
sözleriyle özetliyor.
“Amaç tam olarak doğada olmak değil, doğanın parçası olmak”
Dr. Özgür Bolat da İklim TEMA Eğitim Portalı’nda yayınlanan söyleşisinde, öğretmenlerin
doğa eğitimindeki rolünü değerlendirerek “Öğretmenlerin sadece çocukların doğada
olmasını sağlamamalı, aynı zamanda onlara her canlıya saygı duymayı, canlıları beslemeyi,
doğaya fidan kazandırmayı, evde doğal beslenmeyi, doğal materyaller kullanmayı, geri
dönüşüme önem vermeyi, suni materyallerden uzak durmayı, kendi besinlerini yetiştirmeyi
ve hazırlamayı öğretmelidir. Aslında amaç tam olarak doğada olmak değil, doğanın parçası
olmak” diyor.
Uzman isimlerin doğa eğitimiyle ilgili yazı ve söyleşilerine iklimtema.org’da yer alan “Uzman
Görüşleri” bölümünden ulaşmak mümkün.
